Φίλες και φίλοι καλό απόγευμα.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω και εγώ με τη σειρά μου τους PES activists για αυτή την ευκαιρία να βρεθούμε και να συζητήσουμε – αν όχι για το σημαντικότερο – ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε· το πρόβλημα της ανεργίας αλλά και τις λύσεις που μπορούμε εμείς να προτείνουμε για να το ξεπεράσουμε.
Θα ήθελα επίσης να σας μεταφέρω τα χαιρετίσματα και τις ευχές για καλή επιτυχία στην προσπάθεια των PES activists στην Πάτρα, του προέδρου του Κινήματος Δημοκρατών Σοσιαλιστών και της Σοσιαλιστικής Διεθνούς Γιώργου Παπανδρέου. Να υπενθυμίσω σε αυτό το σημείο την πρόταση του Γιώργου Παπανδρέου για ένα πανευρωπαϊκό πρόγραμμα για τους νέους ανέργους στα πρότυπα του Erasmus, αλλά και την πρότασή του για κοινά ευρωπαϊκά αναπτυξιακά προγράμματα τα οποία θα έδιναν ιδιαίτερη ώθηση στην ανάπτυξη σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και ιδιαίτερα στις χώρες, όπως η χώρα μας, οι οποίες αντιμετωπίζουν έντονο πρόβλημα παρατεταμένης ύφεσης.
Η ανεργία έχει ένα επιπλέον βάρος σε σχέση με όλα τα υπόλοιπα στοιχεία με τα οποία εμείς οι οικονομολόγοι ασχολούμαστε. Αφορά άμεσα ανθρώπους, συγκεκριμένους ανθρώπους, ανθρώπους που βιώνουν στην καθημερινότητά τους το πρόβλημα. Ανθρώπους οι οποίοι το πρώτο πράγμα που σκέφτονται το πρωί που ξυπνάνε και το τελευταίο το βράδυ πριν πέσουν για ύπνο είναι η ανεργία.
Τα στοιχεία είναι δυστυχώς αποκαρδιωτικά. Στην χώρα μας το 23,1% των συνανθρώπων μας ψάχνουν δουλειά και δεν μπορούν να βρουν. Το ποσοστό αυτό το 2008 ήταν στο 7,7%. Οι συγκεκριμένοι αριθμοί όμως δεν λένε όλη την αλήθεια. Η ανεργία στις γυναίκες πλησιάζει το 28% και στους νέους βρίσκεται λίγο πάνω από 45%. Το πρόβλημα ενώ αφορά όλη τη κοινωνία δεν την επηρεάζει ισομερώς. Είναι εμφανές ότι όσον αφορά την ανεργία οι γυναίκες αλλά κυρίως οι νέοι είναι οι αδύναμοι κρίκοι.
Να κάνω εδώ μια μικρή παρένθεση. Ο αριθμός των ανέργων στην χώρα μας ανεβαίνει συνέχεια από το 2008. Στην αρχή της κρίσης από το 2008 στο 2009 η ανεργία ανέβηκε κατά 20% περίπου. Οι άνθρωποι οι οποίοι νιώθουν στην καθημερινότητά τους το πρόβλημα ξέρουν πολύ καλά πότε ξεκίνησε η κρίση. Ξέρουν πολύ καλά ότι παραγραφή της ιστορίας δεν γίνεται. Όσο και αν κάποιοι προσπαθούν να μας πουν ότι το μνημόνιο έφερε την κρίση και όχι το αντίθετο ξεχνούν κάτι πολύ σημαντικό. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι βιώνουν στην καθημερινότητά τους την αλήθεια. Ζούνε τα αποτελέσματα των τραγικών επιλογών τόσο της κυβέρνησης του Καραμανλή όσο και των ψευδεπίγραφων εναλλακτικών λύσεων, είτε αυτές λέγονται Ζάππεια, είτε πρόγραμμα Θεσσαλονίκης.
Θα κλείσω εδώ την παρένθεση για να ασχοληθούμε με πιο σημαντικά πράγματα από όλους αυτούς που τρώνε τον δικό μας χρόνο σαν να είναι δικός τους.
Είναι εμφανές από όσα σας είπα ότι υπάρχουν συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες οι οποίες είναι πολύ πιο ευάλωτες σε σχέση με άλλες. Δεν είναι τυχαίο που για πρώτη φορά το 2016 οι νέοι έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να ζήσουν σε καθεστώς φτώχειας από ότι οι ηλικιωμένοι.
Το ζούμε στη καθημερινότητά μας. Δύσκολα θα βρεις νέο άνθρωπο ο οποίος προγραμματίζει για το μέλλον του. Όλοι προσπαθούμε να τα βγάλουμε πέρα όπως-όπως. Ακούμε ότι όνειρο του Έλληνα είναι να βάλει ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι του. Ε λοιπόν έχω να σας πω ότι δεν έχω συναντήσει ούτε έναν νέο ο οποίος να σκέφτεται όχι πώς θα αγοράσει σπίτι – αυτό ακούγεται στα όρια του γελοίου – αλλά έστω πώς θα φτιάξει τη ζωή του. Θα κάνει οικογένεια, θα μεγαλώσει παιδιά και άλλα τέτοια όνειρα τα οποία μπορεί στο παρελθόν να ήταν προφανή.
Ακούω – όπως όλοι μας υποθέτω – συχνά φίλους και γνωστούς να τους ρωτάνε οι γονείς τους, οι οικογενειακοί φίλοι κ.α. «άντε πότε θα παντρευτείτε, πότε θα κάνετε ένα παιδάκι;» και αναρωτιέμαι πραγματικά μήπως δεν καταλαβαίνουν καθόλου σε τι καθεστώς αβεβαιότητας ζούμε σήμερα οι νέοι. Πόσο δύσκολο εάν όχι αδύνατο είναι να προγραμματίσουμε για το μέλλον μας.
Και όλα αυτά σε ένα περιβάλλον το οποίο λέει ότι εάν προσπαθήσεις αρκετά θα τα καταφέρεις. Ωραίο ακούγεται αυτό. Μας δίνει θεωρητικά μία ελπίδα να συνεχίσουμε να προσπαθούμε. Κάνει όμως και κάτι ακόμα. Εξατομικεύει ένα κοινωνικό πρόβλημα. Δεν είναι, λένε χωρίς να το πούνε, κοινωνικό πρόβλημα η ανεργία, είναι ατομικό. Αν το θες δηλαδή πραγματικά πολύ μπορείς να το πετύχεις και όσοι δεν πετυχαίνουν είναι επειδή δεν προσπαθούν πολύ.
Όσο όμως και να προσπαθούν να αλλοιώσουν την πραγματικότητα και να απεμπολήσουν την δική τους ευθύνη όσοι διαχειρίζονται τα δημόσια πράγματα, η πραγματικότητα τους διαψεύδει. Η εργασία είναι δικαίωμα και όσοι έχουν την ευθύνη της διαχείρισης της κοινής μας μοίρας έχουν αποτύχει παταγωδώς να προσφέρουν το δικαίωμα αυτό σε ένα τεράστιο κομμάτι της κοινωνίας. Τα σημερινά απαράδεκτα ποσοστά ανεργίας δεν είναι το σύνολο μιας σειράς ατομικών αποτυχιών αλλά συλλογικό όνειδος.
Για να μην ξεχνάμε και τι είναι αυτό που μας διαχωρίζει από τη δεξιά.
Η ανεργία έχει ένα επιπλέον έντονα πολιτικό χαρακτηριστικό. Δεν υπάρχει κανένα άλλο ζήτημα δημοσίου ενδιαφέροντος στο οποίο να υπάρχει τόσο μεγάλη απόσταση μεταξύ του πολιτικού, μηντιακού και οικονομικού κατεστημένου και της κοινωνίας. Ενώ η ανεργία επηρεάζει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο την μεγάλη πλειοψηφία των συμπατριωτών μας δεν φαίνεται να αφορά σχεδόν κανέναν από τους δημοσιολογούντες.
Δεν χρειάζονται πολλές αναλύσεις, όλοι το ζούμε. Μία ρητορική ερώτηση θα κάνω μόνο. Έχετε ακούσει ποτέ ότι καθυστερεί η διαπραγμάτευση, η δόση, η συμφωνία επειδή η ανεργία είναι πολύ υψηλή και πρέπει να πέσει; Το πόσο αστεία ακούγεται η ερώτηση δείχνει ότι η απόσταση μεταξύ ελίτ και κοινωνίας δεν είναι υπαρκτή μόνο στην χώρα μας αλλά σε όλη την Ευρώπη.
Το φαινόμενο δεν είναι μόνο ελληνικό. Παρόλο που στην χώρα μας το ζούμε με τεράστια ένταση, τα απαράδεκτα ποσοστά ανεργίας – και ειδικά στους νέους – υπάρχουν σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η αποτυχία της οικονομικής πολιτικής των τελευταίων ετών είναι εμφανής στο σύνολο της Ε.Ε. και για το λόγο αυτό η αντιστροφή της απαράδεκτης σημερινής κατάστασης πρέπει να έρθει, εν μέρη τουλάχιστον, και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο.
Και ενώ η αναγνώριση του προβλήματος και των ειδικών συνθηκών που το αποτελούν είναι το πρώτο βήμα για την λύση του, οι λύσεις αυτές καθεαυτές έχουν την ιδιαίτερη σημασία τους.
Η γκάμα πιθανών λύσεων για το πρόβλημα είναι τεράστια.
Η επιλογή των πιο κατάλληλων, όμως, πρέπει να γίνει κάτω από το πρίσμα της οικονομικής πραγματικότητας. Υποθέτω ότι οι περισσότεροι θα σκεφτείτε ότι ακολουθούν τα δύσκολα. Και όμως όχι. Η οικονομική πραγματικότητα είναι ότι σαν ανθρωπότητα έχουμε αυξήσει την παραγωγική μας δυνατότητα σε πρωτοφανή επίπεδα. Κυρίως μέσω της αυτοματοποίησης της παραγωγής αλλά και μέσω της εισόδου στην παραγωγική διαδικασία της ρομποτικής έχουμε τη δυνατότητα σήμερα να παράγουμε πολλά περισσότερα αγαθά που έχουμε ανάγκη με πολύ λιγότερο κόπο. Και όχι μόνο αυτό αλλά το μέλλον φαντάζει σε αυτό το επίπεδο ακόμα πιο ελπιδοφόρο.
Ποιο είναι το πρόβλημα λοιπόν; Το πρόβλημα είναι ότι το συντριπτικά μεγαλύτερο κομμάτι του επιπλέον εισοδήματος πηγαίνει στα χέρια των λίγων. Έτσι βλέπουμε σήμερα την εισοδηματική ανισότητα να έχει φτάσει σε πρωτοφανή επίπεδα. Οι 8 πλουσιότεροι άνθρωποι στο κόσμο έχουν όσα χρήματα έχει το φτωχότερο μισό του πληθυσμού παγκοσμίως.
Και ευθύνη για αυτό έχει η απουσία πολιτικής βούλησης να κάνει πραγματική αναδιανομή. Τα κράτη έχουν εμπλακεί σε έναν ιδιότυπο ανταγωνισμό για τα κεφάλαια των λίγων αυτών δισεκατομμυριούχων με φοροαπαλλαγές και άλλες διευκολύνσεις. Πολιτικές που οδηγούν σε όξυνση του προβλήματος και απομακρύνουν την λύση.
Η ανεργία θα λυθεί μόνο όταν η αλλαγή αυτή που έχει προέλθει στην παραγωγική διαδικασία αρχίσει να αφορά το σύνολο της κοινωνίας όχι μόνο το 1% των πιο πλουσίων. Με συνεχή εκπαίδευση στο σύνολο του εργασιακού βίου, με κατεύθυνση των δεξιοτήτων εκεί που υπάρχει ζήτηση, με επιδοτήσεις σε ανέργους που θέλουν να πάρουν το ρίσκο να δημιουργήσουν μία επιχείρηση. Με επιδότηση της δημιουργίας δηλαδή, αντί για μερική στήριξη της σημερινής απαράδεκτης κατάστασης.
Για να γίνουν όμως τα παραπάνω χρειάζεται κάτι ακόμα. Χρειάζεται ένα αναπτυξιακό σχέδιο και τα αναγκαία κεφάλαια που θα το χρηματοδοτήσουν. Πρέπει να εντοπιστούν οι τομείς της ελληνικής οικονομίας οι οποίοι θα οδηγήσουν την πατρίδα μας στον δρόμο μίας βιώσιμης ανάπτυξης με στόχο, μεταξύ άλλων, την πλήρη απασχόληση.
Είμαι βέβαιος ότι η επόμενη ελπιδοφόρα μέρα για την πατρίδα μας βρίσκεται μέσα σε αυτό το τεράστιο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας που βρίσκεται σήμερα στην αφάνεια και ζει με απόγνωση.
Είναι δικιά μας δουλειά να το στηρίξουμε αποφασιστικά και σε σύγκρουση με όλες τις συντηρητικές πολιτικές που διατηρούν την σημερινή απαράδεκτη πραγματικότητα.
Σας ευχαριστώ πολύ.