Καλησπέρα σε όλους σας και από εμένα.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον πρόεδρο Γιώργο Παπανδρέου για την πραγματικά μεγάλη τιμή που μου έκανε να μιλήσω στη σημερινή εκδήλωση.
Το βρήκα αρκετά δύσκολο να μαζέψω τις σκέψεις μου και να βρώ τι θα πωσήμερα. Τα λίγα λόγια θα ήταν παράλειψη και τα πολλά φτώχεια!
Θα μου επιτρέψετε να ξεκινήσω με δύο προσωπικές αναφορές. Μια από το πιο μακρινό παρελθόν και μια από το πιο πρόσφατο.
Είμαι γεννημένος το 1979. Μεγάλωσα την δεκαετία του 80 με μία αίσθηση έντονης οικειότητας σε σχέση με τον Ανδρέα Παπανδρέου. Δεν ήταν μόνο η οικογενειακή ενασχόληση με το ΠΑΣΟΚ αλλά και η οικειότητα που έφερνε σε ένα παιδί ένας πρωθυπουργός που ήταν γνωστός με το μικρό του όνομα.
Ένα στοιχείο του ιδρυτή του ΠΑ.ΣΟ.Κ. με εντυπωσίασε περισσότερο από μικρό παιδί. Ένα στοιχείο που οσο μεγάλωνα και συγκροτούσα τη δική μου προσωπική άποψη με εντυπωσίαζε ακόμα παραπάνω. Η πραγματική επανάσταση που με το έργο του έλαβε χώρα στην Ελλάδα επί των ημερών του, συνέβη σε συνθήκες κοινωνικής ειρήνης. Με δημοκρατικά θωρακισμένες διαδικασίες για ό,τι εφαρμοζόταν και σ’ όλες τις περιπτώσεις σε μια αέναη διαλεκτική σχέση ανάμεσα στον ηγέτη και τη βάση.
Αυτή τη μεγάλη και μοναδική δημοκρατική παρακαταθήκη κρατώ μέσα μου από τότε μέχρι σήμερα.
Η δεύτερη προσωπική αναφορά συνέβη πριν από λίγες μέρες. Αύριο το πρωί συνοδεύω την γυναίκα μου στο μαιευτήριο και, αν όλα πάνε καλά, λίγες ώρες αργότερα, θα γίνω πατέρας για πρώτη φορά. Τις δυο τελευταίες εβδομάδες είχαμε διάφορες συζητήσεις για τις ημερομηνίες και τις λεπτομέρειες της γέννας. Κάποια από εκείνες τις μέρες, αργά το βράδυ δέχτηκα το μήνυμα από τον Παντελή: «μην ανησυχείς όλα θα πάνε καλά. Καλώς να τον δεχτείτε στις 5 του μηνός και προφανώς να τον πείτε Ανδρέα».
Τι είναι αυτό λοιπόν που κάνει τον Ανδρέα Παπανδρέου να συζητιέται τόσο έντονα; Τόσοι πολλοί να προσπαθούν να μαντέψουν τι θα έκανε σήμερα. Αντίπαλοι του ακόμα και σήμερα να προσπαθούν μάταια να πάρουν κάποιου είδους ιστορική ρεβάνς. Άλλοι να προσπαθούν να παραχαράξουν την Ιστορία μπας και βρεθούν κοντά του.
Η απάντηση είναι μία. Ο Ανδρέα Παπανδρέου καθόρισε την σύγχρονη ιστορία της πατρίδας μας. Ήταν ο βασικός συντελεστής μίας ιστορικής περιόδου στην οποία η πατρίδα μας έκανε άλματα προόδου σε όλα τα επίπεδα.
Ήταν ο άνθρωπος ο οποίος κατάφερνε να συνθέτει φαινομενικά ασύμβατα στοιχεία και να καταλήγει σε θετικά χειροπιαστά αποτελέσματα.
Φορούσε εξίσου καλά το κοστούμι του καθηγητή και το ζιβάγκο του επαναστάτη. Από τους σημαντικότερους οικονομολόγους της εποχής του, πρόεδρος του οικονομικού τμήματος του πανεπιστημίου του Μπέρκλεϋ, αλλά και ασυμβίβαστος αγωνιστής όταν η δημοκρατία βρέθηκε στο απόσπασμα, ιδρύοντας το ΠΑΚ.
Ήταν διεθνιστής και πατριώτης. Βασικός συντελεστής της «Κίνησης των 6» για τον αφοπλισμό των 2 τότε υπερδυνάμεων και υπέρ της ειρήνης. Χωρίς να κάνει βήμα πίσω όμως στα εθνικά μας συμφέροντα. Έτοιμος ακόμα και να βυθίσει το «Χόρα» όταν οι τουρκικές προκλήσεις απειλούσαν τα κυριαρχικά μας δικαιώματα.
Ευρωπαίος με πολύ καθαρή εικόνα μίας Ευρωπαϊκής Ένωσης με λαμπρές παραδόσεις, αλλά και πολλά αδιέξοδα μπροστά της. Υποστηρικτής της ιδέας ότι μια πραγματική οικονομική σύγκλιση των Ευρωπαϊκών οικονομιών δεν γινόταν ξεκομμένη από την ανάγκη για πολιτική σύγκλιση. Ύστερα όμως από τη σύνοδο κορυφής στις Κάννες το 1995 απολύτως πραγματιστής για την συντηρητική στροφή που είχε πάρει η Ένωση και για τους τεράστιους κινδύνους που έφερνε η στροφή αυτή για τους λαούς της Ευρώπης.
Ο Ανδρέας ήταν αυτός ο οποίος έκανε τη μεγαλύτερη αναδιανομή εισοδημάτων υπέρ των «μη προνομιούχων» συμπατριωτών μας όπως τους ονόμαζε. Θεμελίωσε έτσι τη μεσαία τάξη στη πατρίδα μας. Την ίδια ώρα όμως σταθεροποιούσε τα δημόσια οικονομικά μεγέθη. Κληρονόμησε το 1981 έναν πληθωρισμό στο 25% και τον παρέδωσε στο 13,7%. Παρέλαβαν οι επόμενοι βέβαια και τον εκτίναξαν στο 20% μέσα σε έναν χρόνο.
Ήταν ο πολιτικός ο οποίος έφερε στην πράξη, στην καθημερινότητα στη πατρίδα μας την εθνική συμφιλίωση και τον εκδημοκρατισμό του κράτους και της κοινωνίας. Με θεσμικές παρεμβάσεις όπως τις αλλαγές στο οικογενειακό δίκαιο, τον πολιτικό γάμο, αλλά, φυσικά, και την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης. Ήξερε όμως ότι οι αλλαγές αυτές για να κρατήσουν έπρεπε να μπουν στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας όσοι αντιστέκονταν σε αυτές. Έπρεπε να μπουν στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας οι πρακτικές της Δεξιάς.
Φυσικά ο Ανδρέας ήταν σοσιαλιστής και άρχοντας με την κυριολεκτική σημασία του όρου. Ήταν ο άνθρωπος που, πάντα όρθιος μπροστά στην νεοφιλελεύθερη επέλαση, άφησε την ιστορική παρακαταθήκη της διάλεξης του το 1991 στο Πανεπιστήμιο Complutense της Μαδρίτης για το τι μπορεί να είναι ο σοσιαλισμός ύστερα απο την πτώση του τοίχους του Βερολίνου.
Κυρίως όμως ο Ανδρέας ήταν η σχέση του με τον λαό. Μια αληθινή σχέση, μια πραγματική συμμαχία η οποία του έδωσε το βασικό εργαλείο που χρειαζόταν για να κάνει όλα τα παραπάνω. Μια σχέση η οποία ακόμα και στις πολύ δύσκολες στιγμές κράτησε. Ακόμα και όταν όλο το σύστημα της εποχής έστησε το βρώμικο 89’ ο λαός ήταν εκεί να στηρίξει τον ηγέτη του στα δύσκολα. Να του δώσει τη δύναμη να επανέλθει 4 χρόνια μετά για να σταματήσει τη νεοφιλελεύθερη οπισθοχώρηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Να ξεσκεπάσει τις ανίερες συμμαχίες όσων δίχαζαν τον ελληνικό λαό μπας και καταφέρουν να αποκτήσουν κάποιο ρόλο.
Μόνο που ο Ανδρέας πάντα είχε τη ματιά στο μέλλον. Πέτυχε στην τελευταία αυτή θητεία του την πιο ήρεμη περίοδο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, αλλά και την αναγόρευση του σε συμφιλιωτή Ισραηλινών και Παλαιστινίων με την επικρότηση της τότε υπερδύναμης. Με τον Πρόεδρο αυτής της τελευταίας Bill Clinton να ζητάει δημόσια συγνώμη από την Ελλάδα για την υποκίνηση της δικτατορίας από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η Ιστορία, όπως έχει ειπωθεί, επαναλαμβάνεται την πρώτη φορά σαν τραγωδία την δεύτερη σαν φάρσα.
Την τραγωδία που ζούμε όμως σήμερα καλούμαστε να την αντιμετωπίσουμε, να βγούμε μπροστά. Εδώ έρχεται το ερώτημα που τόσο συχνά ακούγεται σε ιδιωτικές συζητήσεις μεταξύ μας. «Πώς μπορεί να μας βοηθήσει η παρακαταθήκη του Ανδρέα για να βγούμε από τη σημερινή δυσκολία»;
Σίγουρα όχι με μια ξεκομέννη από τις τότε επικρατούσες συνθήκες, αποσπασματική διαλογή φράσεων και προτάσεων. Μια τέτοια διαλογή έχει ως μοναδικό στόχο να καλυφθούν οι πολιτικές αδυναμίες όσων την χρησιμοποιούν.
Η πραγματική παρακαταθήκη του Ανδρέα δεν είναι κυρίως οι εφαρμοσμένες πολιτικές που υπαγορεύτηκαν και από τις ιστορικές συγκυρίες αλλά το πλαίσιο αρχών που οδήγησε στις μεγάλες αυτές τομές για τις οποίες τόσο λόγος γίνεται ακόμα και σήμερα.
Η ηθική στην πολιτική, το αταλάντευτο αξιακό πλαίσιο, και η δύναμη της σύνθεσης. Είναι τα τρία στοιχεία που συναντάμε σε ολόκληρη τη πορεία του Ανδρέα Παπανδρέου. Είναι βασικά συστατικά που λείπουν σήμερα από την πολιτική ζωή του τόπου. Πόσα από αυτά που μας στεναχωρούν, μας εκνευρίζουν και μας απογοητεύουν σήμερα δεν πηγάζουν από την απουσία κάποιου, κατ’ ελάχιστο, από τα τρία παραπάνω στοιχεία. Πόσο πιο ομαλή, πιο επιτυχημένη, πιο αισιόδοξη θα ήταν η πορεία μας μέσα στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε αν μαθαίναμε από το πετυχημένο μας παρελθόν. Αν η δράση μας είχε σαν βασικά συστατικά στοιχεία την ηθική, την αταλάντευτη αξιακή βάση και την πραγματική διάθεση για συνθέσεις.
Εν τέλει σήμερα αυτό είναι το δικό μας ιστορικό χρέος. Να επαναφέρουμε τα στοιχεία αυτά στην καθημερινότητα μας, στις κοινωνικές μας σχέσεις , στην πολιτική μας δράση. Και βέβαια να επαναφέρουμε ξανά στο προσκήνιο την παράταξη που τα εκπροσώπησε, την παράταξη που έχτισε ο Ανδρέας Παπανδρέου μαζί με τον λαό για την πατρίδα!
Σας ευχαριστώ πολύ.